1.

Một chiếc Boeing 787 đang trên đường bay qua Đại Dương.

Thời tiết đẹp. Nó bay với tốc độ ổn định 900 km/h ở độ cao ổn định 11.000m. Hành khách người ngủ gà gật, người nghe nhạc, người đọc sách…

Bỗng nhiên một chiếc F-15 bất ngờ xuất hiện.

F-15 bay đến bên cạnh chiếc Boeing, liên lạc và chào Boeing 787 qua radio:

– Hey ông bạn…Chuyến bay nhàm chán quá hả? Nhìn này!

Chiếc F-15 gầm rú, tăng tốc, phá rào cản âm thanh gây tiếng nổ váng trời, phóng dựng thẳng lên trời cao xanh thẳm với tốc độ chóng mặt, rồi lao thẳng xuống dưới một cách nguy hiểm gần như chạm mực nước biển, rồi lại vút thẳng lên trời nhào lộn thành một vòng tròn ngoạn mục, rồi xoáy như mũi tên, rồi ngóc đầu như rắn hổ mang, rồi bay ngửa, rồi bay ngang, rồi treo lơ lửng.

Hành khách như bừng tỉnh… gào rú lên… thật phấn khích.

Một show diễn hưng phấn đầy tốc độ, tràn âm thanh, ngập andrenaline.

Sau đó, F-15 quay lại, bay đến cạnh chiếc Boeing và hỏi:

– Ông bạn thấy gì chưa! Phê lòi!

Boeing 787 đáp:

– Quá ấn tượng. Bây giờ thì đến lượt tôi.

F-15 quan sát chiếc Boeing 787. Chả có gì xảy ra, chiếc Boeing 787 vẫn tiếp tục bay thẳng đều, vẫn với tốc độ như cũ, vẫn độ cao như vậy.

F-15 bay vòng quanh, bay trên, bay dưới, lượn qua lượn lại nhìn ngó mà chẳng thấy gì. Bay ra xa rồi bay lại gần sát đến mức nhìn được vào trong chiếc Boeing.

Hành khách lại bắt đầu ngủ gà gật, nghe nhạc, đọc sách.

Một lúc lâu sau mới nghe giọng phi công Boeing qua radio:

– Hello… anh bạn!

Phi công F-15:

– Chả thấy gì… ông đã làm gì mà lâu thế?

Phi công Boeing 787 cười nói:

– Tôi cài chế độ auto-pilot, đứng dậy duỗi chân duỗi tay, rồi ra sau tu ti với em tiếp viên chân dài, nóng bỏng, thơm tho, mềm mại, ngọt ngào đầy sức sống. Sau đó tắm nhanh phát trong khi ẻm pha cho tôi một ly cafe nóng, vị arabica dịu, hương thơm nồng kèm một chiếc bánh nướng ấm, mềm, ngọt ngào… gần như ẻm… mà tôi đang nhâm nhi đây. Đồng thời tôi đã chốt hẹn hò ẻm ba đêm cuồng nhiệt tiếp theo tại một khách sạn 5 sao do ông chủ hãng hàng không này chi trả toàn bộ. Cũng phê lòi!

2.

Thuở sức trẻ… khi khởi nghiệp… tham vọng ngút trời… có lẽ âm thanh, tốc độ và andrenaline là những gì ta tìm kiếm mỗi ngày… nhỉ!

Đến lúc lớn hơn lại chỉ mong một cuộc sống êm đềm để có thể hưởng thụ trọn vẹn thành quả đã tạo dựng và niềm vui riêng… lánh xa ánh mắt người đời.

Đời Doanh Nhân thường xuyên trải nghiệm những khoảnh khắc mạnh mẽ đối nghịch: tốc độ siêu thanh của quyết định hành động, âm thanh gầm rú của bão táp cạnh tranh… của khủng hoảng thị trường… của biến động chính trị, máu sôi andrenaline của những phút giây cận tử đối mặt nguy cơ phá sản. Cũng có những khoảnh khắc bình an ngọt ngào khi thị trường bình ổn, doanh nghiệp đi vào bài bản, hoạt động vận hành trơn tru. Cho đến khi tham vọng Khởi nghiệp, máu Doanh chủ (Entrepreneurship) bốc lên hay phong ba bão táp khủng hoảng bất ngờ xuất hiện… là lại lao vào tâm bão.

Những trải nghiệm không dễ ai có, không là Doanh Nhân không cảm được. Doanh nhân là sự lựa chọn.

3.

Doanh nhân – họ là ai?

a. Trách nhiệm và chủ động: họ thuê những người bằng cấp làm giờ hành chính nhưng họ làm việc quần quật như một người lao động chân tay không giờ giấc.

Họ có thể không có chức vụ quyền lực oai phong, địa vị xã hội cao sang, danh phận con người hoành tráng. Nhưng họ tạo công ăn việc làm và trả lương cho nhiều người oai phong, cao sang và hoành tráng.

b. Đổi mới liên tục: Sự nghiệp đổi mới trong kinh doanh như con sóc chạy trong lồng tròn xoay tít, không thể dừng. Mỗi ngày mới là một cuộc chạy đua đổi mới để tạo giá trị mới trong cạnh tranh, đáp ứng nhu cầu mới thay đổi, thích ứng môi trường mới. Đứng lại là đổ vỡ.

c. Sáng tạo không ngừng: Không Sáng tạo thì không có Đổi mới. Năng lượng Sáng tạo đòi hỏi vô biên. Doanh nhân không được phép già.

d. Thủ lĩnh cô độc: Họ có thể rất khó khăn, nặng nề nhưng họ không thể hiện – họ phải là nguồn cảm hứng. Họ kêu gọi tinh thần đồng đội nhưng họ luôn cô đơn với vấn đề của mình và giải quyết vấn đề trong cô độc. Họ phải nghĩ cho nhiều người nhưng rất ít người nghĩ cho họ.

e. Tham vọng: Họ có thể bị vặt sạch như lông vịt, bị vùi dập tựa cỏ dại và đôi khi chỉ vì một cái liếc mắt của ai đó đủ làm họ biến mất khỏi chốn thương trường. Nhưng họ không mất máu lửa Tham vọng kinh doanh.

f. Chấp nhận rủi ro: Họ có thể thua lỗ mất hết tài sản để rồi bị người thân chê trách, đối tác xa lánh, xã hội cười cợt – đôi khi mạt sát. Không có họ chấp nhận rủi ro ấy thì không có thương trường.

4.

Doanh Nhân là người chấp nhận sống chung với rủi ro, quản lý rủi ro để đạt được lợi ích – lợi nhuận – thông qua 3 việc: tạo ra giá trị, thoả mãn nhu cầu xã hội và chia sẻ lợi ích. Có đủ 3 yếu tố này mới là Doanh Nhân.

a. Trong kinh doanh bài toán chia là khó nhất, không phải cộng hay nhân như nhiều người nói.

Doanh Nhân tìm kiếm lợi nhuận cho bản thân mình. Nhưng khi làm ra lợi nhuận, họ phải chia trước khi hưởng.

Họ chia cho nhà nước: nộp thuế theo Luật định.

Họ chia cho nhân viên: bảo hiểm xã hội, y tế, thất nghiệp cũng theo Luật và tưởng thưởng theo đóng góp của mỗi người.

Họ chia sẻ với khách hành.

Họ chia sẻ với đối tác, bạn hàng.

Họ chia sẻ cho xã hội bằng các chương trình trách nhiệm xã hội (CSR).

Cuối cùng phần còn lại, thường là không ít với 1 người, họ dành cho mình: những Doanh Nhân thành đạt giàu có hơn một số người khác.

Thế là sinh ra Nghịch lý: Doanh nhân trên con đường tích luỹ tài sản làm giàu tạo ra giá trị đáp ứng nhu cầu xã hội, tạo thu nhập nộp thuế để nhà nước thực hiện bình đẳng xã hội nhưng lại bị coi là biểu tượng của bất bình đẳng xã hội thể hiện qua khoảng cách giàu nghèo.

Tất cả chỉ ở cách hiểu và thực hiện bài toán chia!

b. Để quản trị xã hội thể chế nhà nước thiết lập và chế tài tuân thủ Luật.

Luật thể hiện ý chí của tầng lớp thống trị thông qua cách điều tiết các mối quan hệ, tạo môi trường kinh doanh, điều chỉnh hành vi nhằm đạt được các giá trị thể chế cần.

Có hai cách tiếp cận Luật trong điều chỉnh bất bình đẳng xã hội và hoạt động kinh tế từ tiếp cận tài nguyên, tạo lập giá trị, định hướng nhu cầu đến chia sẻ lợi ích.

Luật củ cà rốt: dùng lợi ích để điều chỉnh hành vi và cai trị xã hội dựa trên tưởng thưởng lợi ích. Luật khuyến khích sáng tạo, cho doanh nghiệp được làm tất cả những gì luật không cấm, đo lường giá trị theo phản ứng thị trường, lợi ích được xác định thông qua “vẽ đường cho doanh nhân chạy” tạo con đường hiệu quả nhất để đạt lợi ích và chia sẻ lợi ích.

Luật cây gậy: công cụ chính là trừng phạt và cai trị xã hội dựa trên sự sợ hãi. Luật cầm tay chỉ con đường phải đi và doanh nghiệp chỉ được làm những gì luật cho phép, giá trị được áp đặt, lợi ích được định nghĩa.

c. Doanh nhân phải quyết định và hành động rất nhanh trong ranh giới mong manh giữa đúng và sai, đạo đức và không đạo đức, được và mất… Họ quyết sai không ít. Bởi một phương trình nhiều ẩn số và tham số biến đổi của cuộc đời thường không có một lời giải duy nhất đúng. Chọn lời giải sai thì trong nháy mắt họ có thể biến thành Ma quỷ.

Khi Luật cây gậy thay đổi con đường đã chỉ, định nghĩa lại lợi ích, thay đổi thước đo giá trị… quá gắt, hay khi Luật không thuận quy luật tự nhiên khách quan… thì rất nhiều doanh nhân buộc phải lên đường đi xa, rất xa.

Chỉ cần Thần May Mắn Fortuna quay lưng lại thì rất có thể họ sẽ phải đối mặt với Thần Công Lý Lady Justice đứng chờ. Hai vị thần La Mã này không hiểu vì sao đều là nữ thần và đều bị bịt mắt.

5.

Đúng là có những doanh nhân chủ động quyết theo mưu ma làm theo chước quỷ. Nhưng cũng đầy ma quỷ không phải Doanh Nhân đấy thôi! Doanh Nhân cũng chỉ là một thành phần trong xã hội và là sản phẩm của xã hội.

Mà nếu quá nhiều Doanh Nhân là ma quỷ thì không chỉ họ cần xem lại mình.

Xin kể chuyện tiếu lâm.

Vì là chuyện tiếu lâm nên ở đây mọi tình tiết là hư cấu, không có thật. Mọi sự trùng hợp chỉ là vô tình. Không định ám chỉ ai. Chuyện xảy ra trên Sao Hoả.

Chuyện rằng:

Một doanh nghiệp cần văn bản thay đổi vài thông tin mang tính hành chính.

Họ phải lên cơ quan công quyền cách trụ sở hàng trăm km làm thủ tục. Vài lần 1 tháng, mỗi lần vài người… không được vì đủ lý do lãng xẹt: hết không đúng mẫu đơn đến mẫu đơn thay đổi. Suốt 1 năm không xong. Chịu không nổi Giám đốc gọi cho “ông ngoại” là quan đầu một ngành của quốc gia nhờ vả. “Ông ngoại” gọi cho quan đầu ngành của tỉnh nhờ giúp, và dặn Giám đốc:

– Mày không được cho tiền ai đâu đấy. Việc nhỏ và là trách nhiệm họ phải làm. Nhớ nhé!

Giám đốc gọi quan đầu ngành tỉnh xin gặp và được trả lời:

– Chuyện nhỏ của cấp phòng. Cứ đến gặp lãnh đạo phòng XYZ là xong.

Mừng húm.

Lại mất 6 tháng đi đi lại lại… vẫn không được.

Lại gọi điện… mọi thứ lặp lại như cũ…

Mệt mỏi.

Cuối cùng trưởng phòng hành chính rụt rè bảo Giám đốc:

– Xin anh cho em tự giải quyết.

Giám đốc:

– Tự là sao?

– Anh cho em $600. $500 cho phó phòng, $100 cho chuyên viên.

2 ngày sau nhận giấy. Giám đốc không dám kể cho “ông ngoại”, sợ bị chửi.

Sau vụ ấy Giám đốc về gắn chết một cái bánh xe cũ chỗ tiểu cảnh trước sân công ty. Hàng sáng ngồi uống cả phê một mình thưởng lãm, gật gù.

Một lần “ông ngoại” đến thăm. Thấy cái bánh xe, lắc thử không nhúc nhích, hỏi:

– Mày treo cái gì đấy?

– Dạ… bánh xe.

– Bánh xe gì?

– Dạ… là bánh xe cơ chế!

– Sao bánh xe không quay?

– Dạ thưa… đời nó thế… không bôi trơn nó không quay!

Chỉ là tờ giấy thôi: 18 tháng không mở rộng được sản xuất, không bổ sung được lĩnh vực kinh doanh, không đăng ký được mặt hàng mới, không mở được chi nhánh, không xin phép xây dựng được, không làm gì được hết.

Cái giá là 600$.

Để biến Giám đốc trở thành Doanh nhân ma quỷ.

Chuyện bịa 100%.

Hết chuyện.

6.

Có mấy ai hiểu hết được nghiệp phận của Doanh nhân!

Doanh nhân trong câu chuyện đầu không phải là mấy chú phi công đâu mà là người chủ của hãng hàng không.

Người ấy bỏ tiền ra để mua máy bay, trả lương cũng như chi tiền khách sạn cho phi công Boeing 787.

Đó cũng là người tạo thu nhập nộp thuế góp phần mua chiếc F-15 và trả lương anh phi công chiến đấu.

Người doanh nhân được nhắc đến khi và chỉ khi cần họ trả tiền cho mấy đêm vui vẻ của ai đó.

Vài cảm xúc, vài chuyện vui… chia sẻ cùng Doanh Nhân.

Nhân ngày Doanh Nhân, No Bra

Chúc mừng các doanh nhân!